كوشك درباغ ايراني

مقدمه‌اي بر پيشينه تاريخي باغ ايراني

 

انسان كاشف طبيعت و عامل برقراري تداوم و پايداري بقاء و عاملي در تجلي امكانات و استعدادهاي نهاني طبيعت شناخته شده و اوست كه با تصور در طبيعت، رزاهاي نهاني خود را آشكار ساخته و گه‌گاه از چهره به ظاهر خصمانه و شرارت آلودش، زيبايي، صفا و صميمت مي‌تراود. در اين فلسفه طراحي ويلا روابط انسان و طبيعت به صورت يكپارچه مشاهده مي‌شود و انسان نه جزئي جدا‌شدني از طبيعت و نه حاكم مافوق آن است. شعر و ادب هنرهاي تزئيني ايران خواه از زمان هخامنشيان و خواه از زمان سامانيان و دورة اسلامي، هميشه سرشار از احترام و علاقه‌ به طبيعت است.  طبيعت كليت و مظهر تجلي وجود است، مقام خاص و مقدسي دارد و در آن همه چيز در حالت نظم و تعادل قرار دارد. در باغ ـ اين طبيعت از پيش انديشيده ـ‌رابطه انسان و طبيعت در نهايت هماهنگي است. باغ به كمك اشكال منظم هندسي، رابطه ميان طبيعت و دنياي دروني تصور مي‌شود. باغ مفهوم عرفاني و مذهبي طبيعت و نظم جهاني را منعكس و مفاهيم فضاها را مطرح مي‌كند.

 

اصول طراحي باغ ويلا

 

در ساخت ويلا باغ، خواه طبيعي و خواه ساخته دست انسان، آدمي با محيط اطراف خود در صلح و صفا بود. در باغ، انسان و طبيعت در همسويي كامل بودند. زمين وحشي و عقيم. در باغ به كمال مقدر خويش دست مي يافت. قرآن كريم در آيه‌هاي متعددي، خوشي‌هاي بهشت را توصيف مي‌كند. شادي و لذت عميق كساني را كه به خداي خويش ايمان آوردند و سرانجام آرامش، بركت و آسايش يافتند و براي هميشه در باغ‌هايي جاي گرفتند كه آب از زير آنها جاري است؟ در سايه‌هاي خنك و براي هميشه، آراسته به چشمه‌هاي سرشار.

 

باغ، ايراني نه تنها جاي امن و آرام كه در عين حال جايي است براي تفكر آرام يا مذاكرات فلسفي. جايي است براي تأمل و تحقيق، جايي كه روح خسته آدمي مي‌تواند تازه شود و آرامش يابد و منظره‌هاي تازه بر او مكشوف گردد. طراحي محوطه سازي آرمان باغ بسيار نيرومند و با دوام بود. هر شهر و هر قصري باغ‌هايي داشت كه بسياري از آنها عمومي بودند. همه آنها براي مراسم نوروز باز بودند. كلاريخو توصيف مي‌كند كه جاده‌هاي زيبا داراي محوطه‌هاي باز بودند به صورت چهارراه‌هاي بزرگي كه در ميان آنها، آب‌نمايي براي نوشيدن آب وجود داشت و ميدان مركزي يك پارك بزرگ بود، گرداگرد آن درختان تبريزي بلند با آلاچيق پوشيده از ياسمن و گل‌سرخ.

بي‌شك آرمان باغ در همه هنرها به طور كامل نفوذ كرده به فرش‌هاي بزرگ، همه آفرينش‌هاي شاعرانه و مجسم‌كننده گل و گياه كامل بهشت است. نيلوفر آبي در سراسر اعصار و در تمامي آسيا يك نماد مقدس آسماني بود. آرايش معماري در سراسر اعصار منحصر به گل و گياه بوده و مي‌باشد.

 

الگوهاي باغهاي ايراني :

الگوي ۱ : كوشك ( باغ فين كاشان )

– ساختمان كوشك داراي الگوي فضاي مياني مي باشد.

– ورودي باغ بر روي محور اصلي مقابل كوشك قرار مي گيرد

 

 

 

الگوي ۲ : كوشك باغ ( باغ شاهزاده كرمان )

– كوشك در يك سوم مياني قرار مي گيرد ، به اين صورت كه اگر طول مستطيل را به سه قسمت تقسيم كنيم ، كوشك در تقاطع يكي از يك سوم قرار مي گيرد

 

 

 

الگوي ۳ : باغ ( باغ دولت آباد يزد )

 

 

 

ويژگي باغها :

۱- ديوار محصور دورشان دارند => درونگرا بودن

۲- هندسي بودن ساماندهي فضايي آن => باغها همه هندسي هستند – باغ ايراني هندسي است ، حتي درختهاي آن ، برخلاف باغهاي ژاپني و چيني كه الگوي باغ را از خود باغ گرفته اند.

۳- وجود سر در بصورت ساختمان => المانهاي ورودي : پيش خان – پيش طاق – آستانه يا پاي در – پِلَنگ ( درگاه ميان يك ديوار ستبر ، از آستانه تا پايان پهناي ديوار ) –دالان درون باغ – در اغلب باغها ساختمانهاي ورودي ۲ طبقه هستند

۴- داراي برج

۵- شبكه خيابان بندي راست

۶- شبكه آب نماها و آبياري راست

۷- ساختمان كانوني ( كاخ ، كوشك ، كلاه فرنگي و … )

۸- باغچه هاي چهارپهلو پر از درختان و گلها

 

نقشه هاي باغهاي ايراني :

۱- باغهاي تخت و كم شيب => باغ فين كاشان ، باغ دولت آباد يزد

۲- باغهاي شيبدار و سكوبندي شده => باغ تخت شيراز

۳- باغهاي ساخته شده بر روي زمينهاي داراي پستي و بلندي و كمتر دست خورده => باغ عباس آباد بهشهر

 

تقسيم بندي باغها در جهان:

۱- باغ هندسي : آميختگي اندامها ، بخش بندي و آراستگي كالبد آن ، چهار چوبي هندسي دارد و برگرفته از سازمان هندسي مي باشد => خطوط راست ، گوشه هاي راست ، اندازه هاي پيراسته ، راسته راهنما ، ديدهاي ويژه ، شبكه بسامان آب و آبياري => باغهاي ايراني و هندي

۲- باغ دورنمايي ( ضد هندسي ) : آميخته اي از اندامهاي چشم نواز با كالبدي آزاد => نرمش خطوط ، راه هاي اريب ، گوناگوني رويه ها ( گوناگوني سطوح ) ، پرهيز از راسته سازي => باغهاي ژاپني و چيني

۳- باغ هندسي – دورنمايي : آميخته اي از نوع اول و دوم => باغهاي فرانسه و انگليس

 

ويژگيهاي كلي باغ:

– در باغها ۴ عنصر مرتبط با آب داريم : ۱- جوي ها ۲- آب نماها ( در مقاطع جوي ها ) ۳- آبفشان يا فواره ۴- آبشار يا آبشره

– همه كوشك هاي دو طبقه هستند.

– باغ ايراني ، باغ پرسپكتيو يك نقطه اي است.

– باغ ماهان كرمان شاهكار بازي با آب است ، شيب آن از باغ فين و دولت آباد بيشتر است .

– آب و حركت عناصر اصلي باغسازي هستند.

– تَريشه : گذرگاه هاي باغها

– كهن ترين باغ ايراني باغ پاسارگاد ( باغ كوروش ) مي باشد

 

منبع